I AVUNGURE rogo 1923 rogo gu gbata nga Hemsworth du Yorkshire, ringara aNgirisi yo. Kawire adu sa nangia unvuru fere nga Bob. Ho garãre adu ni wa ribua, buba nga guko naima soga gu sunge biriki nga ga apambori agbia abuku nga gu naakusa agu abiriki nga ga ziree pambori kuyangura. Gupai ko agedihe rogoho aima ngbatiko. Fuo bete agarã kusa, Bob Atkinson aye fuo rani ku kporo na ki moi dede fugo gumbapai nga ga Wiriba Rutherford furani. Ani aye ka ino gupai nga gu gumbapai re aye kina be agu aboro nakusi agu abuku re! Avungurani afu berãpai fu Wiriba Atkinson nga ko niye kaa ri riahe na ani na anyemu dũ na kini karagapai kuti gaani dungu asanahe nga ga Ziazia Kekeapai. I ayambu rani tipa dunguratise nga gu naamanga kua kura wirina yo nga gu baturõho adu wa bete amairo. Ani atona nduge koyo nibasa, na i ki zaki wiri umba dungurati Hemsworth yo. Si aaimanga te ani ki tona kaa dia mounda arimbasa (du awere nga ababi adungurati) i naaye kaa ra kpurani, na kini yambu agu abazakigene naadu mbembedi na ani ku kporo tipa riahe. Pa koda mi tire na yo aima du na maapai kurire.

Ti gu regbo re, ani atona sunge nga ga bagaahe, ono buba ki ya fu kawire wẽ, “Ka mo aida ka ndu tipa sunge abazakigene, ani ima rengba ka kiso gi babagaahe re.” Bob ada kutini, na ko ki guari kporo ka ndu ka mangasunge abazakigene ho garãko adu ni 21. Fuo agarã ue kusa, ho garãre adu ni nga 16, mi ada ni nazakigene. Kparakusayo ti digido aposo, mi anaatungusapai gbe ni kina nisare, kini mangisunge na karte dezirepai gbiati fonoo. Ono Yekova afu maku fere mi ki gbia dee ka wirika Ziazia Kekeapai na ri na ri ki mangi wene sonakumbatayo. Badungu agu aboro naadu rogo gu ngbadimokporo nga ga gu dee re agi rengo niyangaraha. Rogo gu garã nangbefuo gure, i amoi re gbiati Mary Henshall ni kparakpara anazakigene. I akedi rani ku rogo gu dagbarago i aafunga ha mbata fu boro ni tungusipai rogoho ya rogo gu papara ringara nga Cheshire.

Ti gu regbo Ue Vura Nga ga Zegino aamanga ti ni, si aaida adee naamanga asunge tipa ka songoda gu vura re. I anaambu agu abamangisunge ambu nga ga kura apambori yo zanga ndu na yo kutingba vura yo, sidu, ani aaberãha nga wa ani angia abazakigene, i nika mburani ambu a. Ono agbiangbanga aadanga kutini wo te, sidu, i ki bare ku bambukiso yo tipa aˈuru 31. Gu garã nangbefuo gure ho garãre adani nga 19, i ake re ku dagba agu aboro yo kà ka rimiso tiyo ku rogo vura yo mbiko  sangbakpotoyo yo. I ayambu re ku ngbanga yo bara ue, ono niyangaraha i ki gbandaka gu ngbanga re. Ho mi aandu ni rogo agu akpakarapai re, mi aima ino gupai nga ziazia toro aundo re aundo na Yekova aazio bere kini nyakasi re mi ru nyanyaki.​—Yes. 41:​10, 13.

Ani agbiatirani na Arthur Matthews rogo 1946. Si aaimanga te wa ko anyasi gako diwi biata ku bambukiso yo mbiko ko aka ka sovura mbiko sangbakpotokoyo, ko ki ga fuo tameko nangia Dennis nga guko nangia kparakpara bazakigene Hemsworth yo. Bayo aima yugopai fuyo tipa Yekova mbuyo kindi rukutu na i ki zi bapatiza ho i adu ni ni wiri akumbagude. Fuo regbo ngbutuko, i akedi Dennis ku Ireland yo, Arthur ki nye zanga badiasunge. Mbiko gupai nga rago angba ti avungure na gu sino mangaapai nangia ga gi paranga bazakigene naamangasunge nyanyaki re, i aya fuko ko ye kaa raka na yo kporo. Ho mi anindu ni ka biyo, mi gbiati Arthur anifu tirani ka zunda asiani tingbafuo riahe. Niyangaraha, ani ki tona kaa keka awaraga dagba tirani. Rogo gu garã nangia 1948, i aba Arthur berewe ku bambukiso yo tipa diwi biata. Ani amangi rogatise rogo Ngi 1949 kidu na gu sasa rirani yo nga ka nye kina tingba sunge Kindo ti aregbo dũ. Mbiko ga Yekova maku na pa banda ani gaani marã, ti gaani aregbo ongoda, ani anaaundo agu aboro tipa marã naana ke gayo ahe, sidu, ani kini ndu kumbatayo kaa mangasunge abazakigene.

Kina fuo garã sa gbua kusa, i aya furani ani ndu ku Northern Ireland yo, ani andu mbata ku Armagh yo na fuani ani ki ndu ku Newry yo, nga agu agbata nahi be kina aboro Katoriko. Sogote nga ga apambori aima du ni kerehe rogo gu rago re, na si aaida ani du na bakere rubangirise gbiati kpariapai ho ani afura ni na aboro. Ani anaamanga adunguratise kua kura arogotise yo sa nga gu baturõho adu ti gu ba ani aaraka rogoho nga amairo bawe (akirometere 16). Aboro wa muambe naana ye tipaha. Ho i aniya ni furani ani ra ara yo, ani aniba he sande vurubambu ki pi riihe na ho rago anigiri ni, i animangi bambaiko riahe furani wiso. Si nafu bakere ngbarago fere ka ino gupai nga badungu aDezire Yekova du rogo gu dagbarago re awere.

Kawire na diako nga Lottie aima du tigayo ni kparakpara abazakigene Northern Ireland yo ti gu regbo re, na rogo 1952, ani dunduko biama adu pati bakere dunguratise Belfast yo. Kura wirina sa adi rani dunduko ku kpuko, kodihe na Pryce Hughes nga guko nangia mounda be basunge nga ga Britain ti gu regbo re. Rogo kura yuru sa, ani afura tipa gu wiri buku i akusihe nga God’s Way Is Love, nga gu i akusihe na pa Ireland berãseyo. Wiriba Hughes afura tipa pa wai si adu ni mbumbuhe ka tungusapai fu aKatoriko Irish Republic yo. I anaado awirina kusayo ngbaome rogo agu aba i aaraka rogoho na abavugahe anaangarasa aboro i niizubo awirina. Pryce aya, “Ani naida agu arogotise du na atarambiri beyo i mangi gu kparakpara tua du tipa ka kparaka gu wiri tooni buku re vuru ringara dunduko.” * Ani akaragapai nibasa nga, “Ani nika mangaha amanga!” Si du nga agu afugo nidu ti tonatona gi pangbanga re.

Ba sa dagba agu aba abazakigene anaasungo rogoho dedede Dublin yo angia kua Mama Rutland yo, nga gu  wirina nairisi Yekova ni ruru ri tipa dungu agarã. Fuo sungo ani yo tipa bete regbo na fuo baga ani kura bete gaani ahe, ani dunduko biama abiti kurii ga Bob motoro gbiati gu tarambiri motoro agbehe na ki ndu ka gbata tarambiri. Ani abi kuru tarambiri nga gu naadu ni wenehe na ani ki sana gu boro naabaga ha ni ye na ni furani, bambiko boro ho dagbarani naini gbe tarambiri te. Rogo gu nyemu re dunduko, Arthur asungu rii ba kini mangi tiko wa ka i ya ko nagbe tarambiri. Rogo kura girorago, ho ko aasada ni ka gbehe kusayo ba mbakada atarambiri yo, mokedi rimori angia Mildred Willett (nga guri naye kada ni dia John Barr kusa) aye fuo rani. Ri aima ino ka gbe tarambiri! Ri aundo rani ani wiriki wai ka gbe tarambiri, na fuo gure, ani kini du regerege ka ndu!

Fuo gure, ani aida ba tipa kaa raka rogoho. I aima ya furani wẽ ka ani rakingo rogo gu bambu du na anduhe wa ga tarambiri ya bambiko asogorani aima rengba ka zoho, sidu, ani agbata kporo tipa ka raka rogoho, ono ka ani abingo ho ya. Rogo gu yuru re, ani dunduko biama ara kina vuru tarambiri yo. Rogo gu uru naangbe fuo gure, guhe ani abihe angia wiri umba bambu naadu na anduhe wa ga tarambiri na rukutu abarame rogoho ue. Si du naye kada ni kpurani. Ani anaarugusa ha arugusa rogo gu ba nangia ga kura wenesino abasopobino. Ani aatungusapai rogo dagbarago nga gu baturõho adu nga akirometere 16 kuti 24 (amairo 10 kuti 15) ti gu ba ani aaraka rogoho re. Ho ani anigbisi ni ku rogo kura vovo rago, ani anikaraga tirani ka tungusapai fu agu aboro naadu rogo gu rago gu kpurani re adu rogoho.

Ani aima ta na tungusapai rogo agu akporo dunduko naadu Republic yo bangbanda sudiyo na uroyo zanga badungu akpakarapai, na ani ki kparaka wiri tooni abuku nga 20,000, na ani kini kedi rimo agu aboro naadu na nyemupai ku rogo gu be-basunge nga ga ringara aNgirisi. Nairiwo gu pa maku ngaha nga dungu akama awirina du yo awere!

Fuo bete regbo kusa, i akedi rani ku London ku sudiyo. Fuo bete aposo, be-basunge nga ga ringara aNgirisi ayambu Arthur na ki sana ko ko tona gu sunge nga ga bi adungurati rogo gu uru nangbefuo gure! Fuo i raba rani tipa poso sa, ani andu ku Scotland yo, yo i afu badona adungurati ni furani ani naabiko ho. Regbo aadunga be Arthur ko mbakadi gako agumbapai te, ono wai ko adu regerege ka manga ai sunge nga ga Yekova si ki vura du ni mbumbuhe vurũ aima nyakasa re bakere gbe. Nirengo, ani aima gbia ngbarago tingba gaani sunge nga ga bi adungurati. Ani aima du rogo gu rago i afunga ha fu boro tipa tungusapai rogoho ya tipa bete agarã, na awere, si aima du ni bakere pa maku kadu dagba awirina.

Ho Arthur agbia yambahe ni tipa ka ndu tipa gu sukuru nga ga Girada nga gu naadu tipa diwi bawe rogo 1962, si aaida ani mangi gu diaberã naaima nyaka. Ani ada kuti gupai nga wa si avura du nga Arthur nika mbu re ambu sayo, si aruaru ko idi gu momu re. Wa duhe nga mi anye nisare, i akaraga re ni kparakpara nazakigene ku Hemsworth yo. Ho Arthur akaragatiko ni fuo garã sa kusa, i akedi rani tipa sunge biko rimbasa adungurati ku Scotland yo, gu papara ringara aNgirisi du ku nodiyo, na Northern Ireland yo.

Rogo 1964, i afu vovo sunge fu Arthur nga ko du ni mounda be basunge nga ga Irish Republic. Sunge ta kaa biko adungurati aima ngba tirani ni kerehe, sidu, gu ariapai re aima gundesi re ti tonatonaha. Ho mi angera ni kusayo, mi na ngbarago awere nga mi agbia gu momu nga ka mangasunge Betere yo. Mi ima ida kuti gupai nga ka mo idi gu sunge i nafuhe foro zavura ho adunga nyemu mangaha ni tiro ya, mo nikaa gbia amaku agbia be Yekova. Mi anaamangasunge makitabu yo, kini furũ awaraga, kini mangi riahe na kini girisi rago. Ti gu kura aregbo, ani anaandu a tipa sunge biko rimbasa adungurati na ani kidu na rengba ka biko awirina rogo gu ringara re dũ. Gipai re, gbiati gu nga kaa bi agu aboro ani aawirika Ziazia Kekeapai na yo i nimangi sonakumbatayo, asa gupai nga ani du na nyanyaki pagume na agu awirinarani du Ireland yo. Nairiwo gu pa maku re!

Gu bambata bakere dunguratise nga ga dungu aringara Ireland yo amangi Dublin yo rogo 1965. * Wa si avura du nga bakere sogote adu, gu bakere dunguratise re anyasi wenengai. Aboro bangeyo adu nga 3,948 naadu pati ni, na aboro 65 ki zi bapatiza. Be basunge akeke awaraga tambuahe fu agu aboro dunduko nadi agu ageno ku kpuyo naadu 3,500 nga aguyo naaye tipa gu bakere dunguratise re. Tipa agu airakporo re tigayo, i ki tambua agu ageno re tipa gayo sino mangaapai. Nirengo, gure angia ariapai fu gu ringara nga Ireland re.

Rogo 1966, i akodi gu papara Ireland du ku nodiyo gbiati gu du ku sudiyo kutii gu be basunge nga ga Dublin, gu kodatise re tigaha aima du kia nibipa gu kparakaro du nga ga birĩ zogarago gbiati ga apambori nga gu naadu rogo gu kisanga re. Ani adu na bakere ngbarago ka bi badungu aKatoriko i nigi rengo na kini irisimbori sa na agu awirinayo naadu mbata kua Aboona yo.

Rogo gu garã nangia 2011, bakere ariapai amangi rogo raka rani yo ho i akodi gu be basunge ni nga ga Britain na gu nga ga Ireland na i ki kedi rani ku rogo gu Betere du London yo. Gu pangbanga re aye ti gu regbo mi atona kadu na bakere bakabangirise mbikopa kaza Arthur. I abi gu kaza tiko i ayambaha nga Parkinson. Rogo Merekoko 20, 2015, gimi badiarogatise ani araki na ko tipa agarã 66 akpi.

Vuru gu bete agarã yo susi kusayo, mi ima rungo kpotoreyo ni kerehe na kidu na bakere gberãrago. Mbata kusayo, Arthur anidu na mi ti aregbo du. Nairiwo gu bakere zingo du mi na ni tipa ko were! Ono ho boro asusa ni rogo ngbatunga apai wa gure, ni naye ka mbeda na Yekova ni bakerehe gbe. Si nafu bakere ngbarago fere a ka ino wai badungu aboro akpinyemu Arthur. Mi ima gbia keke awaraga be abakure Ireland yo, Britain yo, na zavura Amerika yo. Agu awaraga re gbiati gu ngarasaro nga ga tame Arthur nga Dennis na Diako nga Mavis gbiati awiri kawire nga Ruth na Judy, ima undo re kisusi gu rengbe mi ka gumbaha.

Gu veresi nga gu undo re ni bakerehe kisusi nga Yesaya 30:18. Si naya: “Yekova nasunguda roni . . . ka du na undahe fu roni; si du du ko ti ni ni kiisikiisi pako ka ina pai fu roni. Bambiko Yekova nga Mbori ruru sarangbanga; maku du fu agu yo dunduko nasunguda ko.” Nirengo, mi ima gbia wasa ti ino gupai nga Yekova nasunguda regbo na zerangbaduse tipa ka mbakada agu apai gberẽ na ka fu wene asunge furani rogo gako vovo zegino.

Ho mi angerani kusayo ka bi gu raka ani narakihe, mi nabi wai abi nzunzu Yekova nangbembatayo na ki fu maku kurii gu sunge namanga Ireland yo! Mi nabihe nga bakere momu du mi adu na ni ka fubee tooni tipa gu sonakumbatayo rogo toro yo re. Kango ti ni te nga, manga gupai Yekova asana rani ani mangihe naye na amaku ti aregbo dũ.