1, 2. (a) Gini agamahe Mbori afuhe fu Adamu? (b) Tipagine Mbori afu dee ti ni fu Adamu? (Oni bi gu sura du ti tonatonaha.)

NDUPAI kinaho Yekova akusi kpotosende ti ni. Ko “ambakadi he aboro niraki rogo ho.” (Yes. 45:18) Gu bambata boro ko akusi ní nangia Adamu aadunga na ingapai tiko te, na Mbori afu bawene kporo fuko nangia ati Edene. Nairiwo gu ngbarago Adamu adu na ni kaa bi agu angua naadu rogoho, wiri adi gbiati anya! Ono kura nyanyakipa he kinaho naadunga beko ya. Yekova apepa guhe ngaha ho ko aya ni wẽ: “Ngba nga ha kumba sungu ni sa ko te; mi ambákada mounda rengbe tipa ko.” Fuoho, Mbori afu bakere rame fu Adamu, ko ki di ngazirako sa ki ‘saha ni dee.’ Ho Adamu azingi ni rame yo, ko aima du na ngbarago! Ko aya: “Gere nga gu meme dagba amemere yo nga pasio rogo pasiore yo; i ayá ti ri, De, bambiko i adi ri ti Kumba.”—Bam. P. 2:18-23.

² Gu dee Mbori afu ri fuko re adu ni kparakpara gamahe mbiko si adu nga ri ni kangia gu moundo rengbe tipa ko. Si adu a nga ri nika du na gu kparakpara momu nga ga vunga agude. Nirengo, ‘Adamu ayambu rimo diako nga Awa, bambiko ri nangia na agu aboro dunduko du ni ungayo.’ (Bam. P. 3:20) Nairiwo gu bawene gamahe Mbori afuhe fu bambata arogotise re!  I aima rengba ka vunga kura aboro zanga ingapai. Rogo gi gene re, ka kpotosende ada tooni tooni ni paradizo zanga aboro ingapai na i kini zogo kura rakiraki ahe.—Bam. P. 1:27, 28.

3. (a) Ginipai si aaida aAdamu na Eva mangihe tipa ka gbia ga Mbori amaku, ono ginipai namangi? (b) Gini asanahe ani ka wisigoho awere?

³ Si aaida aAdamu na Eva gisangba Yekova na kini bi gako zogarago na kikiipaha tipa ka gbia agu amaku nadu fuyo ku mbatayo. (Bam. P. 2:15-17) Pa mangayo ho arengbe ka sa gupai nga ga Mbori ringbisapai tipa yo digisitihe. Si nafu kina gberarago nga, “gu bakuru wo” nga Satana anangi yo i ki ingipai kuti Mbori. (Yugo. 12:9; Bam. P. 3:1-6) Wai gi samungu re aye na gbegberẽ sangbanaha kurii adee? Ginipai agu adee naagunde ti Mbori bakuru kusayo amangihe? Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wẽ agu adee nga aKristano du areme wakina “bakere rimbasa aboro”?—Tam. 68:11.

4. Da i abira ni tipa gu ingapai nangia ga bambata arogotise?

⁴ Ho Mbori asana Adamu ni tipa gupai ko amangihe, ko abirahe ki ya: “Gu de mo afu ri fere ani du na ri, kina ri nifu zuzuhe fere, mi ki ri he.” (Bam. P. 3:12) Adamu aaidanga pa gako ingahe te na ko aasadi ka bira Mbori gbiati gu dee Mbori afu ri fuko tipaha. Adamu na Eva dunduko naingipai, ono Adamu du birahe aye kurii ko gbe. Sidu, gu mokedi nangia Pauro akepai nga, ‘gbegberẽpai akuru ku zegino mbiko boro sa [Adamu], kpio ki du mbiko gbegberẽpai.’—Rom. 5:12.

5. Ginipai pa mbu Mbori aboro i zogo tiyo tipa bete regbo ayuguhe?

⁵ Satana asa gi bambata arogotise re i berẽ gupai nga i aidanga Yekova du ni gayo Bazogo te. Gipai re akusi nyanyakipa sanahe tipa ga Mbori bakere pagbia nga: Da rẽ ka zogarago? Tipa ka fu karagapai kuti gipai re, Mbori ambu aboro i zogo tiyo tipa bete regbo. Ko aima ino gupai nga ka aboro zogo tiyo zanga ko, i adu nga na diabese te. Tipa akama agarã, gu zogarago nga ga aboro aima ye na gbegberẽ apai gu ti mburu kuraha kurii aboro. Rogo gu kama agarã susi kusayo, kama amirioni aboro aima kpiko be avura kodihe na agu aboro-wenesa nga akumba, adee gbiati agude. Sidu, dungu agopai duho nayugo na ni nga “gu boro nata, pa ruga gani apai si rogo ni yo te.” (Yere. 10:23) Pa ino ani gi rengo re nasa rani ani idi na Yekova ni gaani Bazogo.—Oni gedi Asanza 3:5, 6.

6. Wai i amanga adee rogo dungu aringara?

⁶ Akumba gbiati adee dunduko ima mbu rogo gi zegino du Satana na ome kuriihe re. (Batu. 8:9; 1 Yo. 5:19) Pai ho gberẽ wa manga fu adee gbegberẽ te. Rogo zegino dunduko, 30 rii kama nga ga adee akumbayo amanga yo gbegberẽ. Rogo kura aba, i nabi akumba na kikiipayo mbiko i nazugosi ngbatunga aboro na i nangerafuo gbinza avunguyo na atitayo. Rogo kura aringara, i nabi agu agude nga akumbagude na kikiipayo kisusi aguyo nga adegude, na kini bafu aguyo nga adegude vuse yo kisusi akumbagude.

7. Raka adu wai ti tonatonaha fu akumba gbiati adee?

⁷ Gu gbegberẽ gene i amanga adee ngbaha afunga ngbarago fu Mbori te. Ko nabi adee kina wai ko abi akumba a na kini irisiyo. Ga Yekova bipai tipa adee ni yuguyuguhe nibi wai ko akusi Eva zanga ingapai tiri gbiati agu asino naasa ri ri du ni wene moundo fu Adamu angianga ni kanga ya. Si nga ndu gupai Mbori abi gupai ti ni ti digido gu aˈuru sita ko akusi ahe rogoho nga “agu ahe dunduko ko amangi  he, oni ngére, si ki du ni wene he gbe.” (Bam. P. 1:31) Nirengo, “agu ahe dunduko” Yekova amangihe si adu “ni wene he gbe.” Mbori aaida akumba na adee raki ni wenehe kina wai si adu ti tonatonaha.

8. (a) Oni pekenga pa gu mangaapai nga ga aboro. (b) Rogo gu pangbanga nga ga aboro, ada Mbori aidi na gayo pai?

⁸ Fuo gu samungu namangi Edene yo, gu mangaapai nga ga akumba na adee agberẽ, na rogo gu kama agarã susi kusayo, si ima gberã kisusi gu naadu mbata. Ziazia Kekeapai aima gumba gupai ku mbatayo nga gbegberẽ apai nika maapai rogo “kusa rago.” Nirengo, pa nge gbegberẽ mangaapai nayugo gupai nga gere nga “gbegberẽ rago.” (2 Tim. 3:1-5) Ono tie, rogo gu pangbanga nga ga aboro, ‘Gbia Yekova’ ima ida na agu akumba na adee nakido kutiko, kini gi gako andiko, na ki idi ko du ni gayo Bazogo.—Oni gedi Atambuahe 71:5.

9. Aboro wai nabati be Ime Akangbii, na tipagine?

⁹ Ho Mbori agbarasi gu zegino ni naadu mbata na Ime Akangbii ti rago Noa, kina bete aboro nabati. Kangia awirina Noa adu ti kina unga ti gu regbo re, i aima kpi a be Ime Akangbii. (Bam. P. 5:30) Ono agu akumba na adee nabati be Ime Akangbii, bangeyo adu kina sa. Agu aboro nabati angia Noa na diako gbiati awiriko biata na adiayo. I abati mbiko i aagunde ti Mbori na kini mangi gupai ko akpinyemuhe. Agu abirioni aboro du areme re, i dunduko aenge ti agu aboro muambe Yekova adu kugiiyo re.—Bam. P. 7:7; 1 Pet. 3:20.

10. Tipagine Yekova adu ti ni kugii gu dereakumba naagunde tiko?

¹⁰ Kusa, Mbori adu kugii gu dereakumba naagunde tiko. Ka i aakpakanahe tipa raka, ka Mbori adunga kugiiyo te. (Yuda 16) Gu dia Abarayama nangia Sara aakpakananga he ho i ambu bawene raka ni Ura yo ki da ni nungunungu aboro kaa raka rogo abamburoko rogo kura aringara te. Kuba gure, “Sara agi sangba Abarayama, niya ti ko, gbia.” (1 Pet. 3:6) Oni berẽnga pa Rebeka nangia gamahe be Yekova na ni bawene diakumba. Si airiwongo ka bi gupai nga kumbari nangia Yisaka ‘akpinyemu ri ko ki niwasa awasa fuo kpio nako te.’ (Bam. P. 24:67) Ani na ngbarago kadu na agu adee dagbarani areme nagunde ti Mbori wakina Sara na Rebeka.

11. Wai agu anasamba naadu ue ayugu gayo wingbaduse?

¹¹ Rogo agu agarã aYisaraere adu ni akanga Ezipeta yo, i ange gbe, na Faro ki zinahe nga i imi agu awiri aEbere nangia akumba dunduko ti regbo vungu. Ono tie, oni bingo gupai naadu tipa agu anasamba nangia Sifera na Pua si awiraha wa i naangerakurii anasamba. I aima ká ka imo agude ti regbo vungu mbiko i aagunde ti Yekova. Mbori afu maku fuyo i ki vungu agude a.—Gate 1:15-21.

12. Gini nyanyakipa pai naadu tipa Debora na Yaere?

¹² Ti regbo agu abasapungbanga naadu ti rago aYisaraere, Mbori adu kugii gu denebi nangia Debora. Ri angarasi gu basapungbanga nangia Baraka na ki undo aYisaraere i bati be rungosi, ono ri agumba gupai nga anga Baraka nika diabe aKanano te. Kuba gure, si adu nga Mbori nika fu ga aKanano baira abanzengere nangia Sisera “ku be de.” Gure nangia gupai namangi ho gu dee nangia Yaere nangianga Yisaraere ya aimiko ni.—Abasa. 4:4-9, 17-22.

13. Ginipai Ziazia Kekeapai agumbaha furani tipa Abigaira?

¹³ Abigaira angia gu dee naraki rogo 11 kama agarã M.B.K. Ri angia boro rugatinapai ono kumbari nangia Nabara angia gbegberẽ sino boro na ni mumungo boro.  (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davide na gako akumba abanda ga Nabara ahe tipa bete regbo, ono ho i asanako ni tipa riahe, ko ‘agumbapai fuyo nyanyaki’ ka ko afunga he fuyo ya. Gipai re imisi Davide ni kerehe ko ki idi ka imo Nabara na gako akumba dunduko. Ho Abigaira agi gipai re ni, ri adi riahe na ime ka ndu na ni fu Davide na gako ­akumba tipa ka bandako ti ukakure. (1 Sam. 25:8-18) Davide ape gupai furi kusa nga: “I sámbua Yekova, ga aYisaraere Mbori, nga gu ko nakedi ro areme mo ye ka gbia re!” (1 Sam. 25:32) Fuo kpi Nabara, ­Davide adi Abigaira ni diako.—1 Sam. 25:37-42.

14. Gini sunge awiri Saruma amangihe, na wai agu aKristano nga adee amanga ngbatungapai wa gure areme?

¹⁴ Ho aBabero agbarasi Yerusarema ni na gaha yekaru rogo 607 M.B.K., dungu akumba, adee gbiati agude nakpiki. I abungia ngapa Yerusarema rogo 455 M.B.K. na Nemaya naangerakurii sungehe. Agu awiri Saruma nangia adegude adu dagba agu aboro naundo sunge bungia ngapa. Saruma angia gu banyaki nazogo papara Yerusarema. (Nem. 3:12) I amangisunge ni beyo na nyemuhe. Nairiwo gu ngbarago du ani na ni ka bi wai dungu aKristano nga adee asongoda sunge meka arago areme ngba dungu agene!

15. Gini momu Yekova afuhe fu gu dee nangia Maria?

¹⁵ Rogo bambata sa kama agarã F.B.K., Yekova afu amomu fu dungu adee. Gu ngasu dee nangia Maria adu dagbayo. Ho Yosefa apazua ri ni tipa ka diari, ri adu na gude mbiko ziazia toro. Tipagine Mbori asia ri ti ni ri du ni na Yesu? Nirengo, wene asino aima du tiri nga gu narengbe ka undo ri ri sonosi Yesu. Nairiwo gu momu ri adu na ni re nga kadu ni na gu bakerepa kumba kisusi naraki auru kpotosende!—Mt. 1:18-25.

16. Oni funga gu kpiapai nayugopa ga Yesu mangapai koyo du adee ni.

¹⁶ Sino Yesu aima ngba fu adee. Ni kpiapai, ani bingo gupai naadu tipa gu dee kure aga tiri tipa agarã 12. Ri aye gii Yesu yo na ki zadi ngba gako roko dagba aboro. Kuba gupai nga ko zingi kuti ri, ko afura furi ngba wene gene ki ya: “Vungu, ga idapase batasi ro; mo ndu zezeredi ki bati be ga kere kaza.”—Mk. 5:25-34.

17. Gini iriwopai namangi ti rago Pendekote rogo gu garã nangia 33 F.B.K.?

¹⁷ Kura adee kinaho nangia ga Yesu abawiriki nanaamanga pako na amokedi. (Rk. 8:1-3) Ti rago Pendekote, Mbori afu ziazia toro fu akumba na adee bangeyo adu nga 120. (Oni gedi Amokedi 2:1-4.) Yekova aima gumbapa fu ziazia toro nga: “Mi aúka torore ku ri aboro dunduko; awironi nga akumba na agu awironi nga ade i ki nigumba pai, . . . Mi aúka torore a wo ni gu arago re, ku ri akanga nga akumba na ku ri agu akanga nga ade.” (Yoe. 2:28, 29) Gu iriwopai namangi rago Pendekote re ayugu gupai nga Mbori aadunga berewe kugii agu asamungu nangia aYisaraere te, ono ko adu kugii agu akumba na adee nga “ga Mbori Yisaraere.” (Gara. 3:28; 6:15, 16) Agu awiri batungusipai nangia Firipo adu kina dagba agu adee nangia aKristano natungusipai rogo bambata sa kama agarã.—Amo. 21:8, 9.

18, 19. (a) Nibipa ndikidi irisombori, gini momu Mbori nafuhe fu akumba na adee? (b) Wai bake papara Atambuahe nafura tipa agu adee natakapande wene pangbanga?

¹⁸ Bara rogo agu garã nangia 1875, kina bete akumba na adee naadu na nyemu  ­ndikidi irisombori tiyo. I nangbembatayo fu agu aboro du awere nadigiso gu ga Yesu sangbanebi naya: “Gi wene pangbanga nga ga ngbi re i atungusa ha rogo zegino dunduko mbiko ndika fu arikaaboro dũ; ragoho ki digi adiga.”—Mt. 24:14.

¹⁹ Gu umba rika nga ga Abawisigi Ziazia Kekeapai ima da areme ti 8,000,000 nga aDezire Yekova. Paye dungu aboro tipa Tingida Pakpio Yesu wa 11,000,000 nayugo gupai nga i na nyemu Ziazia Kekeapai tiyo gbiati gu sunge ani amangaha. Rogo dungu aringara, dungu adee ninaaye tipa Tingida Pakpio Yesu kisusi akumba. Rogo zegino dunduko, bange agu aboro namangasunge Kindo ti aregbo dũ ima susa 1,000,000, ono kina adee nge dagbayo. Nirengo, Mbori ima fu gu momu fu adee nga ga digiso agu afugo bake papara Atambuahe naya: “Gbia arugu pai; agu ade nataka pande [wene ­pangbanga] i ni bakere rimbasa aboro.”—Tam. 68:11.

20. Gini apai rengbe ani ka wisigoho?

²⁰ Ka ani ya ani tangara pa gu ruru adee du payo rogo Ziazia Kekeapai, ba dunga berani tipaha te. Ono ani dunduko rengbe ka gedapai tipa yo rogo Fugo Mbori na rogo gaani awaraga yo. Ni kpiapai, ani ima rengba ka berãkuriipa ga Ruta du ni ruruse. (Ruta 1:16, 17) Geda gu kitabu nga Esetere gbiati agu awaraga nasaka rogoyo ima rengba ka nyakasa gaani idapase. Ani ima rengba ka gbia undo ti wisigo ngbatunga agi apai re ti regbo Gu Irisombori Nga ga Aborokporo. Kangia oni naraka nisaroni, oni ima rengba ka wisigoho ti regbo gaoni wisigopai nisase.

21. Wai adee ayugu gayo futise fu Yekova ti kpakarakpakara aregbo?

²¹ Nirengo, Yekova nafu maku afu kurii gu sunge tungusapai agu adee nga aKristano amangaha na kini songodi yo ti regbo aˈasada. Ni kpiapai, Mbori aundo agu adee naagunde tiko i nye ni ruruyo ti regbo agu azogarago nangia ga aNazi na aKomunisti wa si avura du nga i arungosi dunguyo na ki imiyo mbiko giasangba Mbori. (Amo. 5:29) Areme, kina gu bangisapai re agu awirina nga adee amangaha gbiati akurayo airisimbori ka songoda ga Mbori bakere pagbia a wa si adu bakuru kusayo. A wa si adu tipa agu aYisaraere naadu mbata, Yekova nazio kumbabeyo niya: ‘Ka oni gundenga ya, mi aundo roni.’—Yes. 41:10-13.

22. Gini momu du ku mbatayo furani ani angera tipaha?

²² Barambeda, agu adee na akumba nagunde ti Mbori nika sa kpotosende ni paradizo na ki undo agu amirioni aboro nika zingabekpio i wirikipai tipa ga Yekova ringbisapai. Singia mo nga kumba watadu dee, ani bingo gu momu abi nga ga mangasunge fu Yekova na kikiipaha na kini mangihe “kina ku bani sa” daho gipai re nika manga ni.—Zef. 3:9.